Wyzwanie w rozpoznaniu choroby Pompego


Rozpoznianie choroby Pompego może być trudne z wielu powodów.

Po pierwsze jest rzadko występującą jednostką chorobową, wielu lekarzy nie spotkało się z nią wcześniej i może nie brać pod uwagę takiego rozpoznania. Ponadto objawy choroby Pompego nie są charakterystyczne i można je łatwo pomylić ze znacznie częściej występującymi chorobami. Ustalenie rozpoznania jeszcze bardziej utrudnia fakt, że objawy choroby Pompego mogą zaburzać funkcjonowanie różnych części ciała i mogą być bardzo zróżnicowane u poszczególnych chorych.

Zdiagnozowanie choroby Pompego może być skomplikowane i czasochłonne, a także wymagać wizyt u lekarzy różnych specjalności oraz wykonania wielu badań diagnostycznych. Lekarze mają do dyspozycji różne badania, pomagające w zawężeniu zakresu prawdopodobnych przyczyn dolegliwości pacjenta. W razie podejrzenia choroby Pompego, rozpoznanie można potwierdzić na podstawie badań krwi.

 

 

Badania, które można wykonać w procesie diagnozowania choroby Pompego:

 

Badania serca

Mają one najważniejsze znaczenie u niemowląt z chorobą Pompego, u których niemal zawsze występują zaburzenia czynności serca. Badania rentgenowskie i echokardiograficzne można wykorzystać do oceny wielkości serca, które u niemowląt chorych na chorobę Pompego jest zazwyczaj znacznie powiększone.

Badania siły mięśni

Lekarz może ocenić siłę mięśni w czasie badania lekarskiego, np. prosząc pacjenta o wykonanie różnych czynności, takich jak wstanie z pozycji leżącej, uniesienie rąk lub zaciśnięcie pięści. Ważną częścią badania niemowląt i starszych dzieci jest ustalenie, czy dziecko osiągnęło oczekiwany dla swojego wieku rozwój ruchowy, np. czy potrafi samodzielnie siadać, czy opanowało zdolność samodzielnego chodzenia, czy potrafi skakać na jednej nodze.

 

Testy laboratoryjne i badanie krwi

Wskutek uszkodzenia mięśni wydostają się z nich do krwi różne substancje, które w prawidłowych warunkach występują we krwi w niewielkim stężeniu. Jedną z takich substancji jest kinaza kreatynowa (ang. creatine kinase, CK). Duże stężenie CK we krwi przemawia za uszkodzeniem mięśni, chociaż może one występować w wielu chorobach mięśni, także w chorobach mięśnia sercowego, np. w zawale serca. Jeżeli u pacjenta wykluczono zawał serca i inne częste przyczyny dużego stężenia CK, należy pomyśleć również o chorobie Pompego.

Testy oddechowe

Za pomocą odpowiednich badań, takich jak spirometria, można ocenić wydolność oddechową, która w chorobie Pompego może być zmniejszona z powodu osłabienia mięśni oddechowych. Badanie snu, tzw. badanie polisomnograficzne, może wykryć trudności z oddychaniem występujące tylko w czasie snu. Ma to duże znaczenie, ponieważ takie objawy występują powszechnie w chorobie Pompego, a mogą przez długi czas pozostać  niezauważone.

Warto pamiętać, że w tej chorobie stężenie CK we krwi może zwiększyć się na długo, zanim pojawią się pierwsze objawy osłabienia mięśni.

Uszkodzone mięśnie są również źródłem enzymów nazywanych transaminazami (AspAT i AlAT), które określane są również próbami wątrobowymi, ponieważ ich stężenie często zwiększa się w chorobach wątroby. Z tego powodu chorzy w początkowym okresie choroby Pompego bywają błędnie podejrzewani o chorobę tego narządu.

W sytuacji gdy lekarze podejrzewają chorobę mięśni, mogą zdecydować się na pobranie chirurgicznie małego wycinka mięśnia, aby obejrzeć go dokładnie pod mikroskopem. Zabieg ten nazywa się biopsją mięśnia. Stwierdzenie pod mikroskopem nagromadzenia glikogenu w komórkach mięśni silnie przemawia za chorobą Pompego (chociaż może występować także w innych chorobach). Glikogen nie gromadzi się jednak równomiernie we wszystkich mięśniach. Zdarza się niekiedy, że w wycinku mięśnia nie stwierdza się wyraźnego nagromadzenia glikogenu, mimo że pacjent cierpi na chorobę Pompego. Brak zwiększonej ilości glikogenu w biopsji mięśnia nie wyklucza zatem rozpoznania choroby Pompego.

 

Potwierdzenie rozpoznania

 

Pomiar aktywności GAA

Wszyscy chorzy na chorobę Pompego wykazują znacznie mniejszą niż normalnie aktywność enzymu GAA. W najcięższych przypadkach o początku w wieku noworodkowym lub niemowlęcym aktywność tego enzymu może być wręcz niewykrywalna. Aktywność GAA mierzy się w tzw. teście enzymatycznym. U chorych na chorobę Pompego aktywność tego enzymu wynosi od mniej niż 1% normy (zwykle u niemowląt) do około 30% normy. Lekarze często wykonują więcej niż jedno badanie w celu jednoznacznego potwierdzenia rozpoznania.

Aktywność GAA można zmierzyć w różnych próbkach, np. w komórkach krwi, skóry lub mięśni. Najłatwiej jest zbadać próbkę krwi:

  • Prosto – wystarczy nakropić tylko kilka kropli krwi na specjalną bibułkę.

  • Szybko – wynik zazwyczaj dostępny jest w ciągu kilku dni (w przypadku innych metod na wyniki czeka się nawet kilka tygodni).

 

 

 

Badania genetyczne

W celu ostatecznego potwierdzenia rozpoznania choroby Pompego wykonuje się badania genetyczne, polegające na wykrywaniu mutacji genu GAA w komórkach krwi. Stwierdzenie nieprawidłowo małej aktywności enzymu GAA oraz wykrycie mutacji obu kopii genu GAA jednoznacznie potwierdza rozpoznanie choroby Pompego. Badania genetyczne są szczególnie przydatne w wykrywaniu stanu nosicielstwa u zdrowych członków rodziny chorego na chorobę Pompego, u których aktywność enzymu może być zmniejszona, ale mieści się w granicach normy, co uniemożliwia ustalenie stanu nosicielstwa na podstawie wyników badania enzymatycznego (patrz rozdział "Dziedziczenie choroby Pompego").

 

 

 

 

Piśmiennictwo

  1. Leslie N, Bailey L. Pompe Disease. 31 sierpień 2017 [aktualizacja 11 maj 2017]. W: Adam MP, Ardinger HH, Pagon RA, et al., GeneReviews®
  2. [Internet]. Seattle (WA): University of Washington, Seattle; 1993-2019. Tarnopolsky M et al. Can J Neurol Sci. 2016; 43(4):472-85